Sau khi Thế Chiến Thứ Hai chấm dứt, có một nhà
đại bác học được toàn thế giới ca ngợi về một phương trình lừng danh
nhất của Khoa Học, đó là phương trình cho biết năng lượng của vật chất:
E=mc². Trong hàng chục năm trời, E = mc² vẫn chỉ
là đề tài của các cuộc tranh luận về mặt lý thuyết, nhưng sự san bằng
thành phố Hiroshima vào năm 1945 do quả bon nguyên tử đã chứng minh sự
thật của phương trình đó.

Trước lời ca tụng, trước vinh quang rực rỡ,
Albert Einstein, tác giả của phương trình lừng danh kể trên lại, giữ
một bộ mặt thẹn thùng, xa lạ. Sự quảng cáo thanh danh đã quấy nhiễu ông
suốt đời nhưng tất cả đều bị ông coi thường, lãnh đạm. Einstein chỉ
khao khát độc nhất sự trầm lặng để có thể suy nghĩ và làm việc.

1- Thời niên thiếu.

Albert Einstein sinh ngày 14-3-1879 tại Ulm, miền
Wurtemberg, nước Đức. Cái tỉnh nhỏ bé này không mang lại cho Albert một
kỷ niệm nào cả vì năm sau, gia đình Einstein đã di chuyển tới Munich.
Sống tại nơi đây được một năm, một người em gái của Einstein ra chào
đời và từ đó không có thêm tiếng trẻ thơ nữa. Chủ gia đình, ông Hermann
Einstein là người lạc quan, tính tình vui vẻ. Còn bà mẹ, bà Pauline
Koch, đã tỏ ra có óc thẩm mỹ ngoài bản tính cần cù, tế nhị. Bà hay khôi
hài và yêu thích âm nhạc.

Vốn dòng dõi Do Thái nhưng gia đình Einstein lại
sinh sống như người Đức vì tổ tiên của họ đã sinh cơ lập nghiệp tại
nước Đức lâu đời. Các phong tục Do Thái cũ đều còn lại rất ít, trong
khi tôn giáo bao giờ cũng là thứ mà họ giữ gìn. Vào các ngày lễ riêng
của đạo Do Thái, nhóm dân này thường cử hành các buổi lễ theo nghi thức
cổ truyền. Ngoài ra, cứ vào ngày thứ năm, gia đình Einstein thường mời
một sinh viên Do Thái nghèo túng đến dùng cơm rồi cùng nhau nhắc nhở
lại các điều răn trong Thánh Kinh.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Munich, thành phố mà Albert Einstein đã sống trong
thời thơ ấu, là trung tâm chính trị và văn hóa của nước Đức tại miền
nam. Ông Hermann đã mở tại thành phố này một cái xưởng nhỏ về điện cơ.
Ông có một người em là kỹ sư điện nhiều kinh nghiệm, hai anh em cùng
góp sức vào việc khai thác nguồn lợi: anh trông nom về mặt giao dịch
buôn bán còn em cai quản phần kỹ thuật chuyên môn.

Từ ngày lọt lòng mẹ, cậu Albert chẳng có gì khác hơn
những đứa trẻ thông thường. Cậu chậm biết nói đến nỗi lên 3 tuổi mà còn
bập bẹ tiếng một khiến cho cha mẹ tưởng cậu bị câm. Hai ba năm sau,
Albert vẫn còn là đứa trẻ ít nói, rút rát, thường lánh xa mọi đứa trẻ
cùng phố. Cậu ít bạn và không ưa thích đồ chơi. Đoàn lính bằng chì của
cha tặng cho cũng không làm cậu vui thích, điều này quả là khác thường
bởi vì xứ sở này phải gọi là quê hương của những đoàn quân thiện chiến,
của các tướng lãnh lừng danh như Bismarck, như Von Moltke. Cách giải
trí mà cậu ưa thích là hát khe khẽ các bài thánh ca khi dạo mát một
mình ngoài cánh đồng. Einstein đã sống trong tình thương của cha mẹ và
bên cạnh người chú tài ba. Chính nhờ ông này mà Einstein có được các
khái niệm đầu tiên về Toán Học.

Thời bấy giờ tại nước Đức, các trường tiểu học không
phải do chính phủ mở ra mà được các giáo hội phụ trách. Tuy theo đạo Do
Thái nhưng ông Hermann lại cho con theo học một trường tiểu học Thiên
Chúa giáo, có lẽ ông muốn con mình về sau này sinh sống như một đứa trẻ
Đức. Einstein đã theo dần các lớp tiểu học mà không hề cảm thấy mình là
một đứa trẻ khác đạo. Tại trường học, Albert Einstein không tỏ ra xuất
sắc. Bản tính rút rát và ưa tư lự của cậu khiến cho các bạn thường chế
riễu cậu là người mơ mộng.

Năm lên 10 tuổi, Albert Einstein rời trường tiểu học
vào Gymnasium tức là trường trung học Đức. Việc học của các thiếu niên
Đức từ 10 tới 18 tuổi đều do Gymnasium quyết định và cho phép lên Đại
Học hay bước sang các ngành kỹ thuật. Tại bậc trung học, học sinh phải
học rất nhiều về tiếng La-Tinh và Hy Lạp. Kỷ luật nhà trường rất nghiêm
khắc, các giáo sư thường độc đoán và xa cách học sinh. Sống tại một nơi
có nhiều điều bó buộc như vậy, Albert Einstein cảm thấy khó chịu. Có
lần cậu nói: “tại bậc tiểu học, các thầy giáo đối với tôi như các ông
Thượng Sĩ, còn tại bậc trung học, giáo sư là các ông Thiếu Úy”. Sự so
sánh này làm nhiều người liên tưởng tới đội quân của Vua Wilhelm II,
với các ông Thượng Sĩ là những người thô tục và tàn bạo còn sĩ quan
thường ưa thích uy quyền, lại tỏ ra bí mật và quan trọng.

Từ thuở nhỏ, Albert Einstein đã yêu thích học hỏi về
Vật Lý. Cậu còn nhớ khi lên 5 tuổi, cha cậu cho cậu một chiếc địa bàn.
Chiếc kim lúc nào cũng chỉ về một hướng làm cho cậu bé này thắc mắc,
suy nghĩ. Lớn lên, Einstein ưa thích đọc các loại sách Khoa Học. Chàng
sinh viên Do Thái tới ăn cơm vào ngày thứ năm đã khuyên Einstein đọc bộ
sách “Khoa Học Phổ Thông” của Aaron Bernstein. Nhờ cuốn này mà Einstein
hiểu biết thêm về Sinh Vật, Thực Vật, Vũ Trụ, Thời Tiết, Động Đất, Núi
Lửa cùng nhiều hiện tượng thiên nhiên khác.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Về Toán Học, không phải nhà trường cho cậu các khái
niệm đầu tiên mà là gia đình và ông chú ruột đã chỉ dạy cho cậu rõ ràng
hơn các giáo sư tại Gymnasium. Nhà trường đã dùng phương pháp cổ điển,
cứng rắn và khó hiểu bao nhiêu thì tại nhà, chú của cậu lại làm cho
cách giải các bài toán trở nên vui thích, dễ dàng, nhờ cách dùng các
thí dụ đơn giản và các ý tưởng mới lạ.

Năm 12 tuổi, Albert Einstein được tặng một cuốn sách
về Hình Học. Cậu nghiền ngẫm cuốn sách đó và lấy làm thích thú về sự rõ
ràng cùng các thí dụ cụ thể trong sách. Nhờ cuốn này, cậu học được cách
lý luận phân minh và cách trình bày thứ tự của một bài tính. Do đó, cậu
hơn hẳn các bạn về môn Toán. Vì được cha mẹ cho học đàn vĩ cầm từ khi
lên 6 tuổi nên càng về sau, Einstein càng yêu thích âm nhạc và cảm
thông được vẻ trong sáng và bay bướm trong các nhạc phẩm của Mozart.
Năm 14 tuổi, Albert Einstein đã được dự vào các buổi trình diễn âm nhạc
và nhờ vậy, cậu thấy mình còn kém về kỹ thuật vĩ cầm.

Đời sống tại nước Đức càng ngày càng khó khăn. Vào
năm 1894, ông Hermann đành phải bán cửa hàng của mình rồi sang Milan,
nước Ý, mở một cơ xưởng tương tự. Ông để con trai ở lại nước Đức theo
nốt bậc trung học, vì chính nơi đây sẽ cho phép con ông bước lên bậc
Đại Học. Vốn bản tính ưa thích Tự Do, Albert Einstein cảm thấy ngạt thở
khi phải sống tại Gymnasium. Rồi quang cảnh ngoài đường phố nữa: vào
mỗi buổi chiều, khi đoàn lính đi qua, tiếng trống quân hành đã kéo theo
hàng trăm đứa trẻ. Các bà mẹ Đức thường bế con đứng xem đoàn thanh niên
trong bộ quân phục diễn qua, và ước mơ của các thiếu nhi Đức là một
ngày kia, chúng sẽ được đi đứng hiên ngang như các bậc đàn anh của
chúng. Trái với sở thích chung kể trên, Albert Einstein lại rất ghét
Quân Đội, rất ghét Chiến Tranh. Về sau này, có lần Einstein đã nói:
“Tôi hết sức kinh rẻ kẻ nào có thể vui sướng mà đi theo nhịp quân hành,
nếu họ có một khối óc thì quả là nhầm lẫn rồi, một cái tủy xương sống
là đủ cho họ”.

Nền kỹ nghệ phát triển rất nhanh tại nước Đức đã
khiến cho con người hầu như quên lãng thiên nhiên. Trái lại tại nước Ý,
cảnh thiên nhiên rực rỡ và bầu trời trong sáng của miền Địa Trung Hải
đã khiến cho Einstein tin tưởng đó là thiên đường nơi hạ giới. Vì sống
trong cảnh cô đơn quá đau khổ nên nhiều lần Albert Einstein đã định bỏ
trường học mà sang nước Ý sống với cha mẹ. Cuối cùng cậu tìm đến một y
sĩ và xin giấy chứng nhận mình bị suy yếu thần kinh, cần phải tĩnh
dưỡng tại nước Ý trong 6 tháng. Ông Hermann rất bực mình khi biết con
bỏ dở việc học mà theo sang Milan. Albert lại cho cha biết ý định từ bỏ
quốc tịch Đức bởi vì cậu đã chán ghét sự bó buộc của xứ sở đó. Nhưng
cuộc sống tại Milan không phải dễ dàng. Ông Hermann cũng không quyết
định cư ngụ tại nơi đây và việc xin cho Albert nhập quốc tịch Ý chưa
chắc đã thành công trong một thời gian ngắn, như vậy Albert sẽ là một
người không có tổ quốc. Ông Hermann khuyên con trai nên chờ đợi.

Thời gian sống tại nước Ý đối với Einstein thật là
sung sướng. Cậu lang thang khắp các đường phố, đâu đâu cũng vang lên
tiếng hát của người dân yêu thích âm nhạc. Cậu đi thăm rất nhiều viện
bảo tàng, và các lâu đài tráng lệ với các tác phẩm nghệ thuật đã làm
cho mọi người phải say sưa, lưu luyến. Phong cảnh của nước Ý thực là
hữu tình nên đã khiến cho con người yêu mến thiên nhiên. Người dân tại
nơi đây không làm việc như một cái máy, không sợ quyền hành, không bị
ràng buộc vào các điều lệ nhân tạo gò bó mà trái lại, tất cả mọi người
đều cởi mở, vui vẻ và hồn nhiên.

Tại Milan, nghề điện đã không giúp được cho gia đình
Einstein sung túc. Ông Hermann phải bảo con trai đi kiếm một việc làm
nuôi thân. Albert tính rằng để có thể tiếp tục sự học, điều hay nhất là
cậu xin vào một trường nào cấp học bổng. Vì không tốt nghiệp từ
Gymnasium, Albert không thể nào xin lên đại học được, vả lại cậu khá về
toán học nên một trường kỹ thuật sẽ hợp với cậu hơn.

tEm nửa nè [You must be registered and logged in to see this image.]